De kwaliteit van leer

Het is geen geheim dat we bij D'Alonzo pelletteria gek zijn op leer. En daarin zijn we niet alleen. De geur, de aanraking, het natuurlijke verouderingsproces, het gevoel van luxe... er zijn vele liefhebbers van deze eigenschappen van leer.

Maar welke soorten leer zijn er nou eigenlijk? En wat is het verschil in kwaliteit? En hoe zit het precies met het looien van leer? In dit artikel lees je er alles over. Als je een handtas van leer kopt, schoenen, een portemonnee, of een leren notitieboek is het lastig om als consument de kwaliteit te beoordelen. En laten we maar alvast verklappen: er zijn enorme verschillen in kwaliteit. Als je een leren handtas voor 15 euro koop, mag je je afvragen wat voor kwaliteit dat is. En is het wel echt leer? Dat vaststellen is tegenwoordig ook niet meer zo eenvoudig. Simpelweg ruiken is geen sluitend middel want we zullen straks zien dat de typische geur van leer afhankelijk is van het gebruikte proces van looien.

De huid

Als we het over de kwaliteit van leer willen hebben, kunnen we natuurlijk niet anders dan beginnen bij de huid. Welke deel van de huid van de koe (of ander dier) gebruiken we nou eigenlijk voor leer?

De huid bestaat grofweg uit drie lagen die elk weer verschillende lagen kunnen hebben:

• De opperhuid, ook wel epidermis genoemd, is de bovenste laag van een huid. De opperhuid bevat de haren van de huid en moet dus worden verwijderd voordat de huid tot leer kan worden verwerkt. Dit is een zeer dunne laag die heel zorgvuldig moet worden verwijderd.
• Onder de opperhuid vinden we de lederhuid, ofwel dermis of corium. Dit is de laag die we nodig hebben. De lederhuid bestaat zelf weer uit twee lagen: de nerflaag en de reticulaire laag. Op de laag gaan we straks uitvoerig verder in.
• De onderste laag is de bindweefsellaag, en ook deze moet worden verwijderd. Soms wordt er nog een kleine hoeveelheid onderhuids bindweefsel aan de lederlaag behouden om te zorgen voor een optimale treksterkte.

Verschillende kwaliteitssoorten

Zoals gezegd is het de lederlaag van de huid die gebruikt wordt voor het maken van leer. Het leer wordt gelooid om het te kunnen conserveren. Hierover later meer. De lederlaag bestaat zoals gezegd uit de nerflaag, en de reticulaire laag:

• De nerflaag bevind zich aan de oppervlakte en toont de nerftekening van de huid. De nerflaag bevat ook gaatjes van de haren die uit de opperhuid zijn verwijderd.
• De reticulaire laag, ofwel vleeslaag. De vezels zijn hier grover dan in de nerflaag. Ook liggen ze bijna horizontaal, terwijl de vezels in de nerflaag veel meer verticaal zijn. In de regel geldt: hoe meer verticale vezels, hoe sterker en duurzamer het leer.

1 volnerf leer

Volnerf leer, ofwel full-grain leather, is gemaakt van de bovenste laag van het leer, en is niet bewerkt door schuren of polijsten. Het is het sterkste leer omdat alle nerfkorrels nog aanwezig zijn. Daarnaast is het sterk ademend waardoor een prachtige patina ontstaat in de loop van de tijd door het absorberen van vocht en oliën.

Bovendien bevat volnerf leer  alle onzuiverheden van de huid, zoals littekens van insectenbeten of prikkeldraad. Hoewel deze onzuiverheden bijdragen aan de authenticiteit en uniekheid van leer, wil je er natuurlijk ook niet teveel van hebben. Daarom worden de beste huiden zorgvuldig geselecteerd.

2 topnerf leer

De tweede kwaliteit is Topnerf leer en wordt ook gemaakt van de nerflaag doorlopend tot in de reticulaire laag. Deze leersoort wordt echter zorgvuldig geschuurd en gepolijst. Hierdoor is dit leer wat dunner en daardoor iets minder duurzamer.

Het heeft een meer effen en glad uiterlijk, en je ziet minder oneffenheden. Topnerf leer wordt gekleurd met pigmenten wat de natuurlijke poriën afsluit. Bovendien is dit leer wat plooibaarder.

3 splitleer

De derde kwaliteit is splitleer: Dit is gemaakt van de reticulaire laag. Soms wordt deze laag zelfs meerdere keren gesplitst.

Deze leersoort bevat weinig tot geen verticale vezels en is daarmee minder duurzaam dan volnerf en topnerf leer. Bovendien is er totaal geen nerftekening en ziet het er dus minder natuurlijk en authentiek uit. Splitleer is nog wat dunner en plooibaarder dan volnerf en topnerfleer.

Soms wordt de nerftekening op kunstige wijze weer aangebracht door middel van een embossing proces om het authentieker te laten lijken. Ook kan door middel van airbrush verven patronen worden verkregen die weer aan de structuur van leer doen denken. 

Een bijzondere vorm van splitleer is suede dat speciaal bewerkt is om het zeer zacht te maken. De open vezelstructuur maakt suede fluweelzacht.

genuine leather

Over de term 'genuine leather' verschillende meningen. Soms wordt de term genuine leather, letterlijk 'echt leer', gebruikt om simpelweg aan te tonen dat een product van echt natuurlijk leer is. Het zegt in dit geval echter niets over de kwaliteit van het leer. Anderen bedoelen met genuine leather de onderste lagen van splitleer, de minste kwaliteitssoort van echt leer dus.

In dit artikel gaan we uit van de eerste definitie. Let dus op dat de term 'genuine leather' of 'echt leer', of '100% leer' niks zegt over de kwaliteit van het leer. Sterker nog, vaak worden deze labels juist gebruikt om minder kwaliteit splitleer de illusie van een hoge kwaliteit te geven.

Het mag duidelijk zijn dat volnerf en topnerf leer de beste kwaliteit is. Artikelen die van deze kwaliteit leer zijn gemaakt gaan jaren en jaren mee, en worden in de loop van de tijd door gebruik eigenlijk alleen maar mooier.

Het looien van het leer

De lederhuid moet worden gelooid. Waarom? Nou, omdat het anders simpelweg zou ontbinden. Vandaag de dag zijn er twee methodes van looien die het vaakst worden gebruikt.

Chroom looien

Chroom looien gebeurt met behulp van chemicaliën: chroomzouten. Dit proces is minder ambachtelijk en bewerkelijk dan de vroegere methodes en daardoor betaalbaarder. De grootste voordelen van chroom looien zijn de relatief lage kosten en het feit dat dit proces een soepeler zachter leer oplevert dan bij plantaardig looien. Het grootste nadeel is de belasting van het milieu. In Europa is looien dan ook aan strenge milieu regels onderworpen waardoor chroom looien deels verdrongen is naar landen als China.

Plantaardig looien

Plantaardig looien is een stuk milieuvriendelijker dan chroom looien. Het looien gebeurt met organische stoffen zoals boomschors (vaak eik) of galluszuur. Het leer wordt in roterende vaten met bovenstaande stoffen geweekt. Het weken laat het leer ook zacht aanvoelen. Maar het is ook veel bewerkelijker en daarom duurder. Een ander nadeel is dat plantaardig gelooid leer minder soepel is dan chroom gelooid leer. Gelukkig wordt plantaardig gelooid leer wel soepeler met de jaren. Maar misschien wel het grootste voordeel van plantaardig gelooid leer is dat het die typische, wat zoete houtachtige, geur heeft die we met echt leer associëren. Chroom gelooid leer daarentegen ruikt ook wat chemisch.

Het is te simpel om te zeggen dat plantaardig gelooid leer altijd beter is dan chroom gelooid leer, zoals sommigen beweren. Al zal het milieu aspect voor velen doorslaggevend zijn. Maar het hangt ook af van de toepassingen. Sommige toepassingen vereisen een bepaalde soepelheid vanaf het begin die plantaardig gelooid leer nou eenmaal niet heeft. Ook wordt wel gewezen op het mooie patina dat plantaardig gelooid leer naar verloop van tijd krijgt. Maar in werkelijkheid ligt dit minder aan het proces van looien maar aan het feit dat voor het dure plantaardig looien vaak volnerf leer wordt gebruikt dat deze eigenschap heeft. Het heeft immers economisch minder zin om een goedkope, kwalitatief mindere leersoort op een dure manier te looien.

Pelle Conciata al Vegetale

Een deel van ons assortiment komt van ambachtelijke ateliers die hun leer betrekken bij het Pelle Conciata al Vegetale, een consortium van plantaardige looierijen in Toscane, Italië. Deze artikelen worden ook geleverd met het officiële certificaat zodat je weet dat je een product hebt dat niet alleen een ambachtelijke traditie heeft, maar ook milieuvriendelijker is gefabriceerd.

Kijk hier een video over looiingsproces, gemaakt door het consortium:

Hopelijk heeft dit artikel je een idee gegeven over de verschillende soorten kwaliteit van leer, en dat alleen de beste kwaliteitstypes je het product geven waar wij zo van houden: een luxe natuurlijk product dat met de jaren mooier wordt, en de sporen aanneemt van jouw leven.

En hopelijk heb je ook geleerd dat die goedkope handtas met het label 'genuine leather', of '100% leer' over het algemeen betekent dat de fabrikant het mooier probeert te maken dan het is.